Cumhuriyet tarihimizde, ülkemizin yolunun aydınlanmasında etkisi olan ama zamanla tarihin tozlu sayfalarında görünmez olan binlerce kişiden sadece üç değerli ismi sevgiyle, saygıyla anarak görünür kılmak istedim. Ruhları şad olsun!

TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN İLK MALİYE BAKANI HASAN FEHMİ ATAÇ

Hasan Fehmi Ataç,19 Mayıs 1921-9 Temmuz 1922 tarih aralığında Maliye Vekili olarak yani paraya en çok ihtiyaç duyulan zamanda görev yapmıştır.(1)Hasan Fehmi Bey Maliye Nazırı olarak seçildiğinde görevden affını ister. ”Ben maliyeden hiç anlamam” der. Mustafa Kemal, o zor günlerde bile insanı gülümseten karşılığı verir Hasan Fehmi Bey’e: ”İyi ya bizde sizi o yüzden seçtik. Maliyeden anlayan birinin içinden çıkamayacağı kadar kötü mali durumumuz. ”Mizah, bu zor günlere bir nevi meydan okuma yöntemidir. Hasan Fehmi, kendisinden para isteyen bakanlara” para ancak yağlı kurşun ve keskin süngüye” der. Araba isteyen Milli Savunma Müsteşarı Selahattin Adil Paşa’ya “İzmir’de düşmanın elinde istediğinizden fazla otomobil var, orada duruyorlar gidin alın hepsi sizin olsun” der. Cimriliği ile nam salar, aylarca ödenmemiş maaşların ödenmesini sağlar.

RİZE VALİSİ HURŞİT BEY

Türk tiyatrosunun unutulmaz isimlerinden Vasfi Rıza Zobu’nun güncesinden: Cumhuriyetin ilk yılları, yoksul Rize şehrine Vali Hurşit Bey tiyatro grubunu davet ediyor. Davullu, kantolu bazı gruplar daha önce şehre gelmiş ama tiyatro nedir bilen yok. En kolay anlaşılır oyun “Çifte Keramet” adlı komedi. Salonda sadece erkekler var, hepsi bayramlıklarını giymiş. Oyun başladı, birkaç kişi dışında gülen yok, halkı gülüp eğlendiremediğimiz için üzülüyoruz. Aktörlerden biri obur birini canlandırıyor,” bana mutfak paçavrası “derler dedi. Salondaki halk koro halinde “estağfurullah” diye bağırdı. Aktör ne zaman kendini aşağılayan bir söz söylese salon “estağfurullah” diye inliyordu. Valinin halka yardım etsin diye görevlendirdiği kişiler ara verdiğimizde yanımıza geldiler. Tiyatro nedir bilenler halka “ciddi seyredin” diye tembih etmişler o yüzden halk gülmeye çekiniyormuş. Şimdi tiyatroyu bilenler halkın arasına karışıp” gülmek serbest” demişler. İkinci perdede doya doya güldüler. Oyun bitip halkı selamladığımızda bütün salon ayağa kalktı onlar da aynı biçimde bizi selamladılar. Seyircinin nezaketine, valinin işbilirliğine hayran kaldık.(2)

NEYYİRE NEYİR

Halide Edip Adıvar’ın İzmir’in işgali sırasında eşini ve çocuğunu kaybedip hemşire olarak Milli Mücadele’ye katılan Ayşe’nin Binbaşı İhsan’a aşkını anlatan romanı Ateşten Gömlek sinemaya uyarlandı. Yazar , Müslüman Türk kadınlarının filmde rol alması şartıyla romanının sinemaya uyarlanmasına izin vermişti. Ayşe rolüne Darülbedayi oyuncularından Bedia Muhavvit seçilmiş, ikinci rol için Müslüman kadın bulunamamış gazeteye ilan verilmişti. Bu ilana sadece bir kişi başvurmuştu. O dönem için çok cesur bir başvuruydu ve Neyyire Neyir ikinci kadın rolü için seçilmişti. Film, Beyoğlu Palas Sineması’nda çift bilet satılarak iki bölüm halinde 23 Nisan 1923 yılında gösterildi. Tutucu kesimler film çekimine büyük tepki göstermiş, film zorlukla bitirilmişti. Yönetmen Muhsin Ertuğrul, ilk Kurtuluş Savaşı konulu, ilk kez Müslüman Türk kadınlarının rol aldığı ve ilk uzun metrajlı Ateşten Gömlek filmi için şöyle der: Yokluğa savaş açtık. Artist yoktu yaptık. Kadın yoktu bulduk. Laboratuvar yoktu kurduk. Makine yoktu aldık. Senaryo yoktu yazdık.(3)Saygılarımla…

(1)Mustafa Özyürek Araştırma Makalesi -Dergipark Akademik 25.10.2019

(2)Turgut Özakman-Cumhuriyet Türk Mucizesi İkinci Kitap sayfa 191

(3)İzzeddin Çalışlar-1923’te 16.Hafta 17 Nisan-23 Nisan (Oksijen gazetesi 21-27 Nisan